NVMP-Kieswijzer 2023

Meer kernwapendreiging, minder aandacht voor kernwapens in de verkiezingsprogramma’s

Onderstaande werd vandaag als persbericht verstuurd.

De NVMP-Artsen voor vrede moet tot haar verontrusting vaststellen dat de programma’s van de politieke partijen in de aanloop naar de Tweede-Kamerverkiezingen van 22 november minder, of zelfs helemaal geen, aandacht besteden aan de gevaren van kernbewapening en aan het streven naar een kernwapenvrije wereld. Juist nu er een oorlog in Europa woedt waar met de inzet van kernwapens gedreigd wordt.

Rond elke Tweede-Kamerverkiezing publiceert de NVMP-Artsen voor vrede een overzicht dat laat zien in welke mate politieke partijen in hun verkiezingsprogramma aandacht besteden aan het kernwapenvrij maken van de wereld. Vanwege de Nederlandse kernwapentaak, waarbij Amerikaanse kernwapens op vliegbasis Volkel zijn gestationeerd, een relevant aandachtspunt.

Groot verschil met de verkiezingsprogramma’s uit 2021

Veel partijen besteedden in 2021 nog aandacht aan de kernwapenproblematiek. Er was veel steun voor wapenbeheersing en het terugdringen van kernwapens. Op ‘links’ waren partijen voor Nederlandse ondertekening van het VN-verdrag voor het verbod op kernwapens (TPNW) en het schrappen van de kernwapentaak voor de JSF-F35. Daar is twee jaar later in 2023 weinig meer van over.

Dit alles was nog vóór de Russische inval in Oekraïne en de dreigende taal over mogelijke inzet van kernwapens.

De nucleaire paradox: grotere dreiging, minder aandacht

Het is schokkend te zien hoe kernwapens in 2023 van de politieke agenda verdwenen zijn, met name de Amerikaanse kernwapens gestationeerd op Volkel en de kernwapentaak voor de JSF,  lijken niet meer ter discussie te staan.

Alleen SP en Partij voor de Dieren blijven hun anti-kernwapenstandpunten uit 2021 trouw.

SP: ‘We ondertekenen het VN-verdrag voor het verbod op kernwapens. Op Nederlands grondgebied is dan ook geen plek voor kernwapens’.

Partij voor de dieren: ‘Nederland ondertekent het VN-verdrag voor een verbod op kernwapens. Aanwezige kernwapens worden op korte termijn uit Nederland verwijderd. Nederland werkt samen met andere landen aan een universeel verbod op het gebruik van kernwapens’.

GroenLinks-PvdA is alleen nog maar voor universele kernontwapening.  Geen woord meer over de Nederlandse kernwapentaak voor de JSF.

De ChristenUnie pleit ook voor een wereld vrij van massavernietigingswapens maar is een stuk voorzichtiger geworden. Nederland ‘steunt’ (in plaats van ‘ondertekent’ zoals men in 2021 nog schreef) het VN-verdrag voor het verbod op kernwapens (de TPNW). Ondertekening van de TPNW alleen in ‘Europees verband’.

D66 noemt het woord kernwapen niet eens meer. Deze partij neemt een dramatische draai; nog tot vorig jaar was zij mede-indiener van kernwapenmoties onder meer omtrent grotere transparantie over de Amerikaanse kernwapens op Volkel.

VVD benadrukt juist de kernwapentaak van de NAVO. Geen woord over wapenbeheersing en het terugdringen van kernwapens.

Naar wat NSC van Pieter Omtzigt denkt was het lang gissen. Ook in het recente verkiezingsprogramma geen woord over kernwapens. In het verleden heeft Omtzigt zich als CDA-er zeer kritisch over de Nederlandse kernwapentaak uitgelaten. Maar zijn stemgedrag in 2022 is van een geheel andere orde. Bij de in 2022 door de Kamer aangenomen moties over het Nederlandse waarnemerschap bij de TPNW en meer transparantie omtrent kernwapens in Nederland stemde  hij tegen.

In de verkiezingsprogramma’s van CDA, BBB, PVV, FvD en Volt valt het woord kernwapen(taak) in het geheel niet. Kortom het lijkt voor deze partijen een ‘non-issue’ geworden.

Preventie is het enige antwoord

De NVMP-Artsen voor vrede betreurt dit zeer. Met onze medische kennis weten wij dat er geen betekenisvolle noodhulp mogelijk is bij het gebruik van kernwapens. Bij een kernoorlog zullen de gevolgen wereldwijd desastreus zijn, tot aan een decennialange nuclear winter die de mensheid waarschijnlijk niet zal overleven. Wat niet te genezen is, moet voorkomen worden voor het te laat is.

Eerder stuurden wij de politieke partijen daarom de volgende voorstellen voor een anti-nucleaire paragraaf in hun partijprogramma:

1. Nederland maakt actieve inzet voor een kernwapenvrije wereld tot topprioriteit van het buitenlands beleid, en werpt zich op als initiator en bruggenbouwer om de druk op de kernwapenstaten te verhogen om hun ontwapenings-verplichtingen conform artikel VI van het Non-Proliferatieverdrag eindelijk na te komen.
2. Nederland start een maatschappelijk en politiek debat over kernwapens op Nederlandse bodem.
3. Nederland stuurt de B-61 kernwapens die op Volkel gestationeerd zijn terug naar de Verenigde Staten en beëindigt zo haar kernwapentaak.
4. Nederland ondertekent het VN-verdrag voor een kernwapenverbod, TPNW.
5. Nederland pleit voor gedemilitariseerde zones rond kerncentrales in oorlogstijd en een aanvalsverbod op kerncentrales.

Vragen aan de minister van Buitenlandse zaken

Gelukkig zijn er nog lichtpuntjes te melden. Na een NVMP-verzoek aan Jasper van Dijk (SP) om via een motie Nederland naar de Meeting of States Parties van het VN-kernwapenverdrag TPNW te krijgen, ontvingen wij van hem de volgende vragen aan de minister Hanke Bruins Slot.

Vragen van Jasper van Dijk (SP) aan de minister van Buitenlandse zaken over kernwapens en de toetsingsconferentie TPNW.

1. Bent u ervan op de hoogte dat de tweede lidstatenconferentie van de Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons van 27 november tot 1 december 2023 in New York wordt gehouden? (1)
2. Hebt u kennisgenomen van het besluit om de Russische deelname aan het Verdrag tegen Atoomproeven op te zeggen? Hebt u tevens kennis genomen van oefeningen door de Russische strijdkrachten om een kernwapenreactie te kunnen uitvoeren indien Rusland met kernwapens wordt aangevallen? Zo ja, deelt u de mening dat dit zeer verontrustende ontwikkelingen zijn waartegen een oplossing moet worden gezocht? Aan welke oplossing denkt u? (2)
3. Deelt u de mening dat Nederland, gezien zijn diplomatieke positie in het recente verleden bij de totstandkoming van het verdrag en bij de eerste toetsingsconferentie in Wenen, een brugfunctie heeft tussen de lidstaten van het verdrag en de NAVO? Zo nee, waarom niet?
4. Welke andere Westerse landen zullen als waarnemer aanwezig zijn bij de tweede lidstatenconferentie van de Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons? Is het juist dat Duitsland, Oostenrijk en Noorwegen dit overwegen?
5. Bent u bereid, gezien de verontrustende kernwapenontwikkeling in de wereld, en gezien de functie van Nederland als bruggenbouwer, om Nederland als waarnemer aanwezig te laten zijn in New York? Indien neen, waarom niet?

1)            https://www.icanw.org/tpnw_meeting_of_states_parties

2)            Russia practises ‘massive’ retaliatory nuclear strike, Al Jazeera, 26 Oct 2023, https://www.aljazeera.com/news/2023/10/26/russia-practises-massive-retaliatory-nuclear-strike